BEBEKLERDE DUDAK DAMAK YARIĞI NEDİR? TEDAVİSİ NASILDIR?
.jpg)
YARIK DUDAK VE YARIK DAMAK NEDİR?
Anne karnında daha ilk haftalarda, dudak ve damak şekillenmeye başlar. En başta damak ve dudakların sağ ve sol kenarları oluşur daha sonra iki kenar birleşerek tam dudak ve damak yapısını oluşturur. Bazı bebeklerde bu gelişim düzgün olarak gerçekleşmezse yarık dudak veya yarık damak denilen durum oluşabilir. Yarık dudak veya damak doğumdan önce meydana gelir. Bebek yarık dudağa, yarık damağa veya ikisine de sahip olabilir. Her 1000 doğumdan birinde görülebilmektedir.
YARIK DAMAK ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
-
Komplet: yumuşak ve sert damağın birlikte etkilendiği durumlar.
-
İnkomplet: sadece yumuşak damağın etkilendiği yarıklar.
-
İki taraflı yarıklar: vomer denilen yapının her iki tarafında da yarık olması durumu.
-
Submuköz (gizli) yarık: dışarıdan bakıldığında yarık olmayan gizli yarıklar. Türler arasında en şiddetli olanıdır. Yarık, kalın bir mukoza tabakası ile kaplanmış biçimdedir.
YARIK DUDAK VE YARIK DAMAK OLUŞMASININ NEDENLERİ NELERDİR?
Bu durumun neden olduğu tam olarak bilinememektedir. Genetik ve çevresel faktörlerin neden olabileceği düşünülmektedir.
1-Genetik faktörler:
Ailede bu durumun olması çocuklarda yarık riskini arttırır. Akraba evliliğinde ise daha fazla görülür. Bazı kromozomal hastalıklarda da damak yarık ve dudak problemi görülebilmektedir.
2-Çevresel faktörler:
Hamilelikte annenin sigara ve alkol kullanımı,
-
hamilelik sırasında geçirilen enfeksiyonlar,
-
A vitamini eksikliği,
-
stres,
-
radyasyon,
-
ilaç kullanımı vb. etkenler de bu probleme neden olabilmektedir. Bazen de nedensiz görülebilmektedir.
HAMİLELİKTE DUDAK VEYA DAMAK YARIĞI ANLAŞILABİLİR Mİ?
Dudak yarıkları %60-70 civarında ultrasonda gebelik sırasında anlaşılabilmektedir. Damak yarıkları ise ağzın içinde yer almış olmaları hem de görülmesinin çok zor olmaları nedeniyle gebelikte önceden tespit edilmesi oldukça zordur.
GEBELİK DÖNEMİNDE DUDAK DAMAK YARIKLI BEBEKLER İÇİN BİR ŞEY YAPILABİLİR Mİ?
Anne karnında tespit edilen herhangi bir tedavi veya ilaçla anne karnında dudak damak yarığını kapatabilmenin bir yöntemi yoktur. Burada önemli olan tanıyı koyup bu tanının yanında başka bir anomalinin olup olmamasının saptanmasıdır.
BEBEKLERDE YARIK DAMAK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Damak yapısındaki problemlerin bazıları hemen fark edilebilirken bazıları hafif seviyede oldukları veya gizli oldukları için hemen fark edilemeyebilirler ve tanı koymak zaman alabilir. Bu durumun aileler tarafından fark edilmesi çok zordur.
Yarık damağın bazı belirtileri:
-
Bebeğin damak kasları normal biçimde çalışamadığı için emme mekanizmasında problem görülür. Bebek annesini tam ememez.
-
Damakta bulunan gizli yarık nedeniyle, alınan besinlerin buruna ve akciğere kaçabilir. Bu durumda bebeğin emdiği süt burnundan geri gelebilir, kusmalar görülebilir. Çoğu zaman reflüyle de karıştırılabilir. Gizli yarıkta ayrıca;
-
Beslenmede zorlanma,
-
Yutkunmada zorlanma (sıvı veya yemeklerin burundan çıkma potansiyeli vardır),
-
Genizden gelen konuşma sesi,
-
Kronik kulak enfeksiyonları.
-
Yüzün görünüşünü etkilemeyen, ağzın içinde üst kısımda bulunan ayrılma.
Bu belirtilere sahip bebeklerin görünümde bir anormallik olmasa bile damak yarığı açısından değerlendirmesi erken teşhis ve tedavi için çok büyük önem taşımaktadır.
YARIK DAMAK BEBEKLERDE HANGİ SORUNLARIN ORTAYA ÇIKMASINA NEDEN OLUR?
- Beslenme ve emme zorluğu: Doğumdan sonra en hızlı karşılaşılan sorun beslenmedir. Yarık dudak durumunda emme gerçekleşse de yarık damak emmeyi zorlaştırır. Damak yarık durumunda buradaki kaslar görevini yerine getiremediği için bebek annenin göğsünü ya da biberonu emerken zorluk yaşar. Ayrıca damaktaki açıklık nedeniyle sütün bu kısımlar kaçması bebeği rahatsız eder ve beslenmek istememesine sebep olabilir.
-
Kulak enfeksiyonları ve işitme kaybı: Yarık damağa sahip olan bebeklerde özellikle orta kulakta sıvı bulunma durumuna çok rastlanır. Çünkü ağız içindeki yarıklar nedeniyle emile süt yutma esnasında östaki borusuna, buradan da orta kulak bölgesine kaçıp sıvı birikmesine neden olabilmektedir. Bu durumda sık sık kulak iltihapları görülebilmektedir. Tedavi edilmediğinde bu iltihaplar işitme kaybına dahi yol açabilir.
-
Diş sağlığı ile ilgili problemler: Yarıklar bazen dişetinden geçerse diş gelişimini etkileyebilir.
-
Konuşma zorlukları: Damak yapısının konuşmada rolü vardır. Normal konuşmanın gelişimi yarık damaktan etkilenebilir. Bebek konuşurken sesi kulağa genizden geliyormuş gibi gelebilir.
-
Sindirim sorunları: Damakta yarığına sahip olan bebekler diğer bebeklere göre daha fazla sindirim sorunu yaşamaktadır. Çünkü bu bebekler emmeyi tam beceremedikleri için daha fazla hava yutarlar bu da gaz sorunu ve hazımsızlığa neden olur.
-
Konuşma problemleri: Damak yarığı olan her çocuk konuşma problemi yaşamaz ama yine de erken tedavi bu durumun engellenmesinde çok etkilidir.
DAMAK YARIĞI VE DUDAK YARIĞI TEDAVİSİ NASILDIR?
Yarık damak tedavisinde erken teşhis ve tedavi çok önemlidir. Bebeğin ileride düzgün bir şekilde konuşabilmesi ve konuşma merkezinin zarar görmemesi için ameliyatla tedavi uygulanabilir. Yarık damak kendiliğinden kaybolmaz mutlaka tedavi uygulanmalıdır. Tedavi cerrahi bir şekilde
Damak yarığı tedavisi erken çocukluk döneminde yapılmalıdır çünkü;
-
İşitmenin korunması esas alınır
-
Orta yüz büyümesi engellenir.
-
Estetik açıdan görünüm sağlanır.
-
İleriki dönemde düzgün konuşmanın oluşması sağlanır.
Yarık dudakta da yine estetik cerrahi uygulanmaktadır. Yarık dudak ameliyatında asıl amaç yüz anatomisini normal hale getirmektir.
YARIK DUDAK VE YARIK DAMAK AMELİYATI NE ZAMAN YAPILMALIDIR?
Operasyondan önce tanı koyulduğu andan itibaren tedavi başlamalıdır.
Dudak yarığı cerrahisi için en uygun zaman genelde bebeğin 6- 10 haftalık olduğu dönemdir. Dudak yarığının türüne göre ameliyat planlanmaktadır.
Damak cerrahisi için ise en uygun dönem 3-12 ay arasıdır. Ama bu süreler farklılık gösterebilir.
Bazen yarıkların boyutu ve durumuna göre ilerleyen yaşlarda ek operasyonlar da gerekebilmektedir. Bazen ortodonti tedavisi ve konuşma terapisi de eklenebilir. Ameliyatlar genel anestezi altında yapılmakta genelde 2-4 saat sürmektedir. Genellikle 1-2 gün hastanede kalınması gerekebilir. Ameiyattan sonra beslenme biberonla olmaz. Bebeğin beslenmesi cerrahi operasyon sonrası kaşıkla olup oturur vaziyette olur. Ameliyat yarasının kuru tutulması da son derece önemlidir.
DUDAK VE DAMAK YARIĞI TEDAVİSİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Dudak ve damak yarığı olan bebeklerde beslenme, diş gelişimi, işitme, psikolojik gelişimde bazı sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Ne kadar erken teşhis edilir ve tedavi uygulanırsa başarı da o kadar fazla olmaktadır.
YARIK DAMAKLI BEBEKLERDE BESLENME NASIL OLMALIDIR?
Öncelikle emzirme denenmelidir. Yarık durumu fazla olan bebeklerde yarıktan içeri süt kaçmaması için dik pozisyonda emzirme yöntemi tercih edilebilir. Ayrıca sürekli gaz çıkarma işlemi uygulanmalıdır. Fakat emzirme başarısız oluyorsa başka yöntemler de denenebilir. Biberon kullanımı denenebilir. Biberonla yine bebek dik şekilde beslenmelidir. Yarığın olmadığı yere doğru biberon yerleştirilirse bebek çok daha rahat bir emme sağlar. Bu durumda kullanılacak biberonlar; damağı tıkayan damaklıklı özel biberonlar, damlalıklı biberonlar, geniş emzikli biberonlar bu durumlarda tercih edilen biberonlardır.
Göğüsten ve biberondan beslenmenin mümkün olmadığı durumlarda ise özel beslenme tüpleri tercih edilmektedir.
Her beslenmeden sonra kaşıkla su içirilerek yarık bölgesinin temiz olması sağlanmalı ya da ıslak gazlı bezle yarık bölgesi silinerek temizlenmelidir.
ERKEN TEŞHİS VE TEDAVİ ÇOK ÖNEMLİ!
Bu problemlerde tedavi yapılmazsa çocuklarda ileride işitme ve konuşma bozuklukları gelişebilir. Doğuştan damak yarıklı çocuklar, yeterli tedavi ve takip yapılmazsa sağır ve dilsiz olarak nitelendirilen bireyler olabilirler bu yüzden erken teşhis ve tedavi çok önemlidir.